Terugkomst uit Thailand

	Vanaf 1974 beleefd. Opgeschreven 2025, Den Haag

	Terug uit Thailand.
	Door het reizen met het vliegtuig zie je bij thuis komst elke verandering die stukje bij beetje gaat, plotseling en in één keer. Daar zit al schok in. Veilig geland en de eerste stappen buiten Schiphol zettend kwam ik voor het eerst het verschijnsel 'massa' tegen. Massa, massa's. Er was aanwas, groei geweest.

	Zeefdruk Vrije Academie
	Je pakte het oude leven op. Je vulde de leegte die was ontstaan. Wat die massa betreft, dat te vele. je leerde bijeen te grijpen, de vele indrukken te rangschikken. Je ging opnieuw naar de Vrije Akademie. Je gaf een les, je probeerde vertaalwerk te krijgen. We zaten in een soort postrevolutionaire tijd. De revolutie van de fils à papa was nog niet helemaal voorbij.
	Ergens in dat jaar werd ik uitgenodigd mee te helpen bij de oprichting van een Grafische Werkplaats. Niet als oprichter als helper. Je kreeg een baantje waarmee je materiaal voor je werk kon betalen. Ik herinner me met anderen een donkere kamer gemaakt te hebben. Er kwam een vergadering waarin merkwaardig genoeg ook mijn man werd uitgenodigd. Er werd mij gezegd, Heleen je moet opstappen, nu is je man erbij. Ik stotterde wat, protesteren hielp niet en weg was ik. Ik begreep gauw dat men via mijn echtgenoot subsidies probeerde te bemachtigen. Aha!
	Op een gegeven moment kwamen er twee jongens aan de deur. Ze hadden een Franstalig pamflet bij zich van Guy Debord, die La Société du Spectacle had geschreven. Het pamflet heette La Misère en Milieu Étudiant. Of ik het alsjeblieft wilde vertalen. Ja, natuurlijk. Ze zouden over een weekje weer langs komen. Het was op tijd klaar . Maar niemand kwam het halen. Een dag later zag ik het pamflet Duitstalig in de etalage van een boekwinkel liggen.
	Toen een gelukje. De telefoon ging. De NRC. Max van Rooy. Hij vroeg me of ik twee lange Franse artikelen wilde vertalen. En wel snel. Het ging over Russische film. Daat tussen zat een stuk over de filmer Tarkovski waarin zijn film over de miniatuur schilder Andrej Roeblev genoemd werd.. Nieuwsgierig geworden en enthusiast gemaakt ging ik naar de bioscoop, naar 'Andrej Roeblev'. Tarkovski legde op zijn manier verband tussen schilderen en film .
	Je ging naar alle soorten film. Ik zag technicolor films. Impressionistische schilderijtjes hingen boven de trap. De éne kunst die heel terloops een andere kunst liet zien.
	Naast Godard, Truffaut, Renoir ook de Italianen. Ik was geen echte kenner. In al die kleine steden waar ik studeerde Dijon, Grenoble etc hadden franse film natuurlijk geen ondertitel. Zo controleerde je of je wat van de taal snapte.
	En toen, en toen...een zelfwaarneming. Bij het uitgaan van een Godard film, ik weet niet meer welke, rende ik met een rotvaart maar toch elegant, twee trappen tegelijk vrij hoge trappen af. Ik deed zonder het te beseffen de filmster Jean Paul Belmondo na! Ik dacht niet dat ik hem was, ik wás hem. Wat is er met dat medium dat mij dat laat doen?
	Bij het lezen was het anders. Voor de schrijver Stendhal had ik een grote voorliefde en in mijn geest ging ik wel eens met hem aan tafel zitten. Zijn stijl was xinnemend. Hij sprak je aan. Je was je ervan bewust dat je aan het fantaseren was. Maar dit, die plotselinge en kortstondige omruil was onwillekeurig. Je wil was er niet bij betrokken.

	'Massa', dat beeld bleef op mijn netvlies hangen.
	In de zeventiger jaren las ik Sur Le Matérialisme* van Philippe Sollers. 1974 / 75. Hij besprak Lucretius, de filosoof en dichter, volgeling van Epicurus, die het weer was van Democritus. Hij beschreef in zijn boek De Rerum Natura - Over de Aard der Dingen- de reis van de atomen. Eerst snellen ze recht door een vacuum (door hun gewicht) om vervolgens een miniem klein beetje af te buigen. De 'clinamen'. Het toeval ging spelen, er kwamen botsingen, hier en daar was er samenklontering. Inwerking van atomen oplkaar. Wat belangrijk was dat ik me vanaf die lectuur die moleculen als 'spul' kon voorstellen, als materie. Zoals ik vanaf dat momen ook het stoffelijke van genetisch materiaal kon begrijpen. 'Ruimte' ging bestaan als vacuum. Ruimte hield afstanden in. Sollers legde een lijn naar de dialectiek, naar tegengestelden. Naar Marx en Freud. Zijn invloed was hevig, Sollers had dat jeugdig enthousiasme. Zijn boek eindigde met Chinese gedichten, karakters die loodrecht van de pagina naar beneden vielen. Je maakte, net zoals de schrijver dat deed, verbinding tussen materie en beweging.

	Sollers. Het was een andere tijd.
	Sprong vooruit in de tijd. De volgende invloed sloot aan bij het boek van Sollers, twee boeken die ik in de tweede helft tachtiger jaren las. 1987 / 1988. Cinema 1 et 2 van Gilles Deleuze. In New York, vertaald in het Engels. Ik zelf had in mijn eerste performance, 1987, een brede tegenstelling gemaakt voor mijn beelden: Licht / Donker. Links en rechts op twee muren geprojecteerd . Maar niet veel later (via animatie) waren die tegengestelden (de figuren die hen belichaamden) met elkaar in de weer.
	Deleuze was de maker van een aanvullende brede tegenstelling. Hij preciseerde dat moleculaire, dat 'spul' van Sollers. De tegentelling tussen het organische en het niet organische . Een materiële en concrete aanvulling.. Het anorganische: het verstenen, het mineraliseren, soms 'apparaat' worden. En het zich daar tegen over stellende organische, levende , plastische . Bij de aanduidingen image-movement en image-temps beviel me de laatste omdat mijn reeks zich in de tijd afspeelde. Kristal beeld of schermbeeld.
	Die specificatie van Deleuze moest van mij nog specifieker. Silicium kristallen. Achthoekig zoals een diamant. Bijna rond. Silicium, een half geleider. Het laat een krachtige puls door en een minder krachtige puls. Je kon met parameters schuiven. Elektronische schakelaars vinden hun thuis op een chip, een laag silicaat. Zonder geheugen chips.....The medium is the message.
	Sprong terug naar de zeventiger jaren. Boeken. Ik ging toen vaak naar de boekwinkel Ikaros van Marcel in de Molenstraat . Er was een rood kacheltje waarom heen een paar lezers boeken verslonden. Ik bestelde ze bij hem. Één keer bij het uitpakken thuis, bleek dat er al in het boek dat ik besteld had, gelezen was. Een botervlek! Het verslinden van boeken ging nu eenmaal gepaard met het verslinden van boterhammen met kaas. We hadden het naar onze zin. Wanneer bij Marcel, nuttigde ik Raster.
	Dankzij Raster, driemaandelijks tijdschrift, maakte ik kennis met Goya en zijn grafisch werk. In zijn tekeningen schuiven twee tegenover gestelde velden, die vam het lichaam en die van de geest over elkaar heen.. De psychisch gemartelden en martelenden verenigen zich met de lichamelijk pijnigers en gepijnigden. Allen verdwijnen ze in een spiraalvormige afgrond.
	PS Voor kristallen ga snel naar Stendhal met zijn beschrijvingen over de doorslaggevende momenten waarop liefde toeslaat. De 'kristalliseringen' bij het verliefd worden. De L'Amour. Verwijzend naar de zoutmijnen in Salzburg waar diep onder de grond boomtakjes geworpen werden die zich na verloop van tijd bedekten met zoutkristallen, maakte hij al vergelijkend een sprong naar wat er gebeurt bij bewondering voor en verliefd worden op een vrouw. . De vrouw onderging een metamorfose, eerst was ze bij wijze van spreken alleen maar een dood takje maar nu schitterde ze aan alle kanten door de opgevatte liefde! Diep onder de grond, diep in net hart.
	Ik zelf maakte veel later in 1999 Mitsubishi of De Drie Ruiten, voor de Japanners is het De Drie Diamanten
	De tegenstellingen breken vanzelf op in nieuwe specifiekere tegenstellingen. Het in stukken breken van het kristal.
	*Ik kwam in Le Matérialisme voor het eerst het begrip 'over determinering' tegen. Marcel Duchamps's La mariée mise à nu par ses célibataires, mêon;me is daar een voorbeeld van. Er zijn eindeloos veel interpretaties van. Allemaal geldig.
	Vaccijn inleving